Από την αρχή…

Τον κύριο Παπαϊωάννου είχα τη χαρά να τον γνωρίσω πριν από λίγα χρόνια, όταν πήγαμε στην παρουσίαση του παιδικού του βιβλίου «Το βρήκα! Η μεγάλη εφεύρεση» με τα παιδιά μου. Ήταν τόσο διαδραστική η παρουσίαση, καθώς συνδύασε αφήγηση και μουσική, με αποτέλεσμα μικροί και μεγάλοι να μαγευτούμε. Αν και μας είχε μαγέψει ο ίδιος χρόνια πριν με τον Μέλιο το σκαθάρι και τα βιβλία του «Απέναντι», «Ανάποδα» και κατόπιν με το «Αντάμα». Φέτος ανταμωθήκαμε με αφορμή το νέο του βιβλίο, το Από την αρχή, που απευθύνεται σε ενήλικες και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Κύριε Παπαϊωάννου, είστε πολυβραβευμένος παιδικός συγγραφέας και το νέο σας βιβλίο απευθύνεται σε ενήλικες αναγνώστες. Ποια ήταν η αφορμή γι’ αυτήν τη στροφή;

Η αφορμή ήταν αυτό το αβάσταχτο συναίσθημα της νοσταλγίας των παιδικών μας χρόνων. Αρκετό καιρό πριν, ξεκίνησα να καταγράφω ιστορίες που σημάδεψαν τα χρόνια αυτά. Έπειτα από πολύ κόπο οι ιστορίες αυτές έσμιξαν με τη μυθοπλασία κι έγιναν μυθιστόρημα. Στην ουσία δεν πρόκειται για στροφή, μια και η μεγάλη μου αγάπη παραμένει το παιδικό βιβλίο, αλλά για μια δοκιμή, ένα στοίχημα με τον εαυτό μου που γεννήθηκε από την εσωτερική ανάγκη να γράψω για ενήλικες. Βράζει κάτι μέσα σου και αν δεν ανοίξεις το καπάκι να απελευθερωθεί ο ατμός, θα εκτιναχθεί. Το να γράψω για ενήλικες ήταν προφανώς η αποσυμπίεση που χρειαζόμουν αυτόν τον καιρό.

Γιατί… Από την αρχή;

Ποιος δεν σκέφτηκε «τι θα γινόταν αν άρχιζαν όλα από την αρχή;». Ποιος δεν ονειρεύτηκε μια καινούρια αρχή; Κάποιοι το τόλμησαν. Κάποιοι τα κατάφεραν, άλλοι πάλι όχι. Όπως και να ‘χει, «Από την αρχή» γιατί πιστεύω πως ο καθένας μας αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία.

Πόσο εύκολο είναι για κάποιον να κάνει restart στην Ελλάδα του σήμερα;

Νομίζω πως πράγματι δεν είναι καθόλου εύκολο να κάνει κανείς restart στην σημερινή Ελλάδα. Κάθε αρχή και δύσκολη δε λένε; Είναι όμως απαραίτητο. Πολλές φορές η επανεκκίνηση είναι η μόνη λύση, η μόνη διέξοδος.

Πού θα μας ταξιδέψει το βιβλίο σας τοπικά και χρονικά;

Στο χωριό όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια και στην Έδεσσα που σημάδεψε την εφηβεία μου. Έπειτα το βιβλίο θα μας ταξιδέψει στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη… Στην Ελλάδα θα έλεγα από τη δεκαετία του ‘70 μέχρι σήμερα.

Απόλαυσα το βιβλίο, καθώς είμαι παιδί της δεκαετίας του ’80 και με ταξίδεψε πίσω στη ρομαντική παιδική μου ηλικία. Τι αναπολείτε από τα παιδικά σας καλοκαίρια και από τη δεκαετία του ’70 εν γένει;

Αναπολώ την ανεμελιά, το παιχνίδι, τις φιλίες, τους παιδικούς έρωτες… Είναι τόσο πολλά μα τόσο όμορφα. Ακόμα και η σκληρή δουλειά που κάναμε ως παιδιά τα χρόνια εκείνα σε εργοστάσια και χωράφια μοιάζει με ευχάριστη ανάμνηση. Αναπολώ μια εποχή που συνέβησαν τρομερές αλλαγές στις ιδέες, στη μουσική, στις τέχνες, στον πολιτισμό. Είναι νομίζω από τις πιο δυνατές δεκαετίες της σύγχρονης εποχής.

Ποιες αλλαγές εντοπίζεται στην Ελλάδα του τότε και στην Ελλάδα του σήμερα; Σε μια Ελλάδα όπου τα παιδιά μεγαλώνουν κολλημένα στις οθόνες και οι μεγαλύτεροι είναι συνεχώς on line;

Νομίζω πως η μεγαλύτερη αλλαγή βρίσκεται στους τρόπους που επικοινωνούμε σήμερα σε σχέση μ’ εκείνα τα χρόνια. Έζησα το «κάθε χωριό κι ένα τηλέφωνο», ενώ σήμερα έχουμε σχεδόν «κάθε χέρι κι ένα τηλέφωνο». Έπειτα είναι το Διαδίκτυο που άλλαξε τον κόσμο. Ο παλιός κόσμος δεν υπάρχει πια και μαζί του έχουν φύγει για πάντα κάποια συναισθήματα, όπως για παράδειγμα, η αγωνία του αν έφτασε το γράμμα σου στο αγαπημένο σου πρόσωπο ή αν κάηκε καμιά από τις φωτογραφίες από το φιλμ που τράβηξες στις διακοπές σου. Οι οθόνες και το on line χρειάζονται καλή διαχείριση, δεν είναι ο πραγματικός κόσμος αυτός. Νιώθω τυχερός που έχω ζήσει τον κόσμο πριν από την εποχή της οθόνης και του Διαδικτύου.

Διάβασα στο σεμινάριο digital education που παρακολουθώ πως η ψηφιακή γενιά (όσοι γεννήθηκαν μετά το ’80 δηλαδή) δεν μπορούν να εκφραστούν καλά στον γραπτό λόγο, καθώς χρησιμοποιούν είτε greeklish είτε emoji. Ως εκπαιδευτικός, τι πιστεύετε αναφορικά με αυτό;

Η γλώσσα είναι κομμάτι της κοινωνίας. Παρακολουθεί τις αλλαγές και προσαρμόζεται. Αυτό δεν είναι κακό. Είναι τόσο δυνατή, τόσο εύπλαστη από τη μια και τόσο ευάλωτη από την άλλη σε σχέση με την τεχνολογία. Τι πιστεύω πώς μπορούμε να κάνουμε από τις πολύ μικρές ηλικίες;

Πρώτα απ’ όλα, πιστεύω πως το διάβασμα μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο στη λεξική φτώχεια που μας επιβάλει η τεχνολογία. Κανένα emoji και κανένα greeklish δεν μπορεί να τα βάλει με την καλή λογοτεχνία.

Κι έπειτα να δίνουμε όσο περισσότερες ευκαιρίες μπορούμε στα παιδιά να εκφράζονται προφορικά. Να τους δίνουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Κανένα emoji δεν μπορεί να περιγράψει καλύτερα ένα συναίσθημα από το ίδιο το παιδί. Αρκεί να του δώσουμε χρόνο και ευκαιρίες να εκφραστεί.

«Ευτυχία είναι βλέπεις γύρω σου ανθισμένα πρόσωπα και ανθισμένα δέντρα. Τις περισσότερες φορές η ευτυχία βρίσκεται δίπλα μας, κάτω από τη μύτη μας», λέει η Σοφία στο βιβλίο κάποια στιγμή. Ποιος ο ορισμός της ευτυχίας για εσάς;

Μακάρι να μπορούσα να βρω τον ορισμό. Θα ήμουν συνέχεια ευτυχισμένος! Δεν ξέρω πραγματικά, νομίζω πως η ευτυχία είναι στιγμές και βρίσκεται στα απλά πράγματα.

Από την άλλη με καλύπτει και ο ορισμός του «ίσως ευτυχία είναι κάτι που είναι πολύ πιο όμορφο να το κυνηγάς, παρά να το έχεις».

Ποια τα σχέδια σας στο μέλλον;

Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το νέο παιδικό βιβλίο που φτιάξαμε με τον Πέτρο Μπουλούμπαση, με τίτλο «Όταν εσύ λείπεις» -στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, ενώ στη διεθνή αγορά από τις εκδόσεις minedition στην αγγλική, γερμανική και γαλλική γλώσσα. Κυκλοφορεί, παράλληλα, από τις εκδόσεις «Τελεία» στην Κύπρο, ένα ακόμη παιδικό βιβλίο σε εικονογράφηση της Tanja Stepfani με τίτλο «Το πρώτο πέταγμα». Για την άνοιξη σχεδιάζουμε ένα ακόμη βιβλίο για παιδιά με τις εκδόσεις «Ίκαρος».

Τέλος αυτό τον καιρό γράφω μια νουβέλα που ίσως γίνει μυθιστόρημα, αλλά έχω μπροστά μου πολύ δρόμο ακόμη.